Andersen nghĩ ra truyện này lần đầu vào năm 1842 khi ông thưởng thức vẻ đẹp của thiên nhiên trong kỳ nghỉ ở nông trang Bregentved. Ban đầu ông định đặt tên truyện là "Con thiên nga trẻ", nhưng sau đó đã nghĩ tới yếu tố ngạc nhiên do sự biến đổi từ xấu trở thành đẹp nên đặt tên lại là "Chú vịt con xấu xí" (Den grimme ælling). Nhiều người cho rằng ông đã ví mình với chú vịt con xấu xí, ban đầu bị hất hủi nhưng sau này trở thành một con thiên nga xinh đẹp.[3] Sau này ông thú nhận rằng truyện này là "một sự phản ánh cuộc đời tôi", và, khi nhà bình luận Georg Brandes hỏi Andersen rằng liệu ông có viết tự truyện của mình không thì ông trả lời rằng đã viết rồi, đó là "Chú vịt con xấu xí".[4]

Truyện "Chú vịt con xấu xí" được xuất bản lần đầu ở Copenhagen vào ngày 11.11.1843 trong tập truyện "Nye Eventyr. Første Bind. Første Samling. 1844". Ấn bản đầu tiên gồm 850 quyển đến ngày 18.12.1843 đã được bán hết và nhà xuất bản Reitzel dự định xuất bản tiếp 850 quyển nữa.[5]

Truyện này là truyện thứ 4 và cuối cùng trong tập truyện gồm "Englen" (Thiên thần), "Nattergalen" (Chim họa mi), và "Kjærestefolkene" (Những kẻ yêu nhau).[6] Tập truyện này phần lớn được bán hết ngay và ngày 18.12.1843 Andersen đã viết: "Quyển sách được bán chạy như tôm tươi. Mọi tờ báo đều ca ngợi nó, mọi người đều đọc nó ! Không tác phẩm nào của tôi được đánh giá cao như những truyện này!"[1] Truyện này được in lại trong tập Eventyr. 1850 ngày 18.12.1849 và in lại lần nữa trong tập Eventyr og Historier. Første Bind. 1862 ngày 15.12.1862[7]

Truyện "Chú vịt con xấu xí" đã được dịch ra nhiều ngôn ngữ khác và được xuất bản trên khắp thế giới, trở thành truyện nổi tiếng nhất của Andersen.